bottega portosepolto

Da Strade che scorrono dalle mie mani – Rrugë qërrjedhin nga duart e mia (puntoacapo, 2024)

(per esigenze di impaginazione i versi delle poesie che seguono sono stati allineati a sinistra)

Una neve prodigiosa all’incontrario

È caduta la neve,
è caduta la neve,
stranamente è candida
come se noi fossimo liberi,
ha rivestito gli alberi che non hanno commesso crimini
e le spalle dei detenuti
che reggono i crimini degli altri.
Che neve bella! Improvvisamente
ha addolcito anche i fili spinati,
splendenti, come se fossero addobbi.
Là fuori le città ridono.
Le città giocano
e anche le statue saranno scese dai piedistalli
per lanciare palle di neve. Le statue,
se non hanno ucciso
per innalzarsi tanto in alto.
Miracolo! Ogni cosa è più docile, più umana,
solo gli uomini conservano l’asprezza dello stato
e la neve non può fare niente. Né lo stato
proibisce questo alito di biancore, fluido
che fiocca dai cieli
e sarà sempre così.
Anche se qui è caduta all’incontrario
neve nera, è uscita dalla terra
come crepuscolo mutilato,
funebre…

(Një borë e çuditëshme që bie së prapthi // Ka rënë borë, / ka rënë borë, /çuditërisht është e bardhë / sikur ne të ishim të lirë, / ka mbuluar pemët që s’kanë / bërë asnjë krim / dhe supet e të burgosurve / që mbajnë krimet e të tjerëve. / Ç’borë e bukur! Dhe telat me gjemba befas i zbuti, / i shkëlqeu, sikur të ishin ornamente. / Jashtë qytetet qeshin. / Qytetet lozin / dhe statujat do kenë zbritur / nga piedestalet / dhe qëllojnë me topa bore. Statujat, / në qoftë se s’kanë vrarë të / tjerët / për t’u ngritur lart. / Ç’mrekulli! Çdo gjë është bërë më e butë, më njerëzore, / vetëm njerëzit kanë ashpërsinë e shtetit / që bora s’ka ç’t’i bëjë. Po dhe shteti / s’e ndalon dot këtë frymëzim bardhësie, fluid / që vjen nga qiejt / e kështu do të jetë gjithmonë. / Pavarësisht se tek unë ka rënë borë e zezë
së prapthi, ka dalë nga toka / si muzg i dërrmuar, / funebër…)

Insieme

(Quando uscivo dalla buia galleria, stanco, con gli stivali
sfondati che assorbivano l’acqua dell’inferno, in quell’abisso
che gocciolava lacrime, con lame di ghiaccio minacce di violenza,
e così uscendo, con la vanga sulla spalla come maledizione,
composi mentalmente questa poesia…)

Gli stracci del mio corpo
sono anche i tuoi
e le catene
e la stanchezza
e i miei smarrimenti sono anche tuoi
e la mia fame
e la mia paura funerea
e i fili spinati
(in ogni nodo sono avviluppati a nodo
i mie sospiri insieme ai tuoi)
(e dopo, chi si occupa dei detenuti
diventa in parte un detenuto).
Al banco degli accusati
non mi sedetti solo io
ma anche tu.
Lo sai
Anch’io ero giudice
l’un – l’altro condannammo,
o Tempo.

(Bashkë // (Kur dilja nga galeria e zezë, tepër i lodhur, me çizmet e / shpuara që fusnin ujin e ferrit, në atë terr që pikonte lotë, / plot me heje akujsh anash si / kërcënim i dhunës, pra duke / dalë, ndërsa mbaja lopatën mbi supe si mallkimin, sajova / me mend këtë vjershë…) // Leckat e trupit tim / janë dhe të tuat / dhe prangat / dhe lodhja / dhe hutimi im është dhe i yti / dhe uria ime / dhe frika ime e përzishme / dhe telat me gjëmba / (në çdo nyje janë lidhur nyje / psherëtimat e mia me të tuat) / (pastaj kush merret me të burgosurit / është dhe vetë ca i burgosur). / Në bankën e të akuzuarve / s’u ula vetëm unë / po edhe ti. / Gjykatës isha edhe unë / a e di: / ne njëri – tjetrin dënuam, / Shqipëri.)

Amore

Quanto distante è la mia notte
dalla tua notte!
E altre notti si addensano
come montagne invalicabili.
Ho mandato la strada da te. Non ti trovò. Stanca
è ritornata da me.
Ho inviato il capriolo del mio canto.
Ma ferito dai cacciatori è tornato
di nuovo da me.
Il vento non sa dove andare. Impigliato dai boschi
e dalle caverne del dolore è tornato di nuovo
da me. Cieco.
Pioggia impetuosa di speranza.
Domani alla prima luce, lancerò l’arcobaleno
per cercarti? Ma, ingenuo come la gioia,
solo una montagna potrà valicare.

Da solo partirò nelle notti, solitario.
Ti cercherò, ti cercherò, ti cercherò
come la mano che si agita nella stanza, al buio,
alla ricerca della candela spenta.

(Dashuri / Sa larg është nata ime / prej natës tënde! / Net të tjera ngrihen midis / si male të pakapërcyeshëm. / Dërgova rrugën për ty. Dot nuk të gjeti. U lodh / dhe u kthye prapë tek unë. / Nisa kaprollin e këngës sime. Por / e qëlluan gjahtarët dhe i plagosur u kthye / prapë tek unë. / Era s’di nga shkohet. E ngatërruan pyjet / dhe shpellat e dhimbjes dhe u kthye prapë / tek unë. E verbër. /Bie shi i rrëmbyer shprese. / Nesër kur të zbardhë, a ta hedh ylberin / që ty të të kërkojë? Por ai, naiv si gëzimi, / vetëm një mal mund të kapërcejë. // Vetë po nisem nëpër natë dhe vetëm. / Do të kërkoj, do të kërkoj, do të kërkoj / si dora që endet nëpër dhomë, në errësirë / për të gjetur qiririn e shuar.)

Disperazione con conclusione di favola
e un consiglio senza garbo

L’uomo
ben poco trovo nell’uomo.

Perciò mi rivolgo agli alberi,
imparo dal silenzio pieno di frutti.
I rami non vanno in altri luoghi
eppure ospitano gli uccelli.

I fiori,
realizzano il desiderio del volo
con le farfalle.

Ecco anche i cavalli
là oltre.
Nessun cavallo programma una carriera.
(E io gli carico sul dorso
la mia ispirazione.
Di corsa, di corsa, al galoppo
per portarla ad un poeta con miglior destino)

Ma anche i lupi
non aprono galere per lupi
e neppure sanno fare la spia
gli ululati affamati sulla neve.

Mentre gli urli dell’uomo
restarono soffocati da un osso in gola.
La leggiadra cicogna, migrante come il pensiero,

non glielo estrae con il lungo becco
per non farsi
addentare la testa.

Animali buoni,
difficile fare visita
alla casa dell’uomo.

(Dëshpërimi që mbaron me një fabul / dhe me një këshillë pa takt në fund // Njeriun / sa pak e gjej te njeriu. // Prandaj u drejtohem pemëve, / mësoj nga heshtja plot me fruta. / Asgjëkund s’shkojnë degët / e megjithatë miqësisht i presin zogjtë. // Lulet, / dëshirën e fluturimit / e realizojnë me fluturat. // Ja dhe kuajt
atje përtej. / Të bëjë karrierë asnjë kalë s’planifikon. / (dhe unë u ngarkoj mbi shpinë / frymëzimin tim. / Të rendin, të rendin me galop / për t’ia çuar një poeti më me fat) // Po dhe ujqërit / nuk hapin burgje për ujqërit / dhe as nuk dinë t’i denoncojnë / ulërimat e uritura mbi borë. // Kurse ulërimës së njeriut / i ka mbetur një kockë në fyt. / Ka frikë lejleku i bukur, shtegtar si mendimi, / t’ia heqë me sqepin e gjatë / se do t’ia hanin kokën. // Kafshë të mira, / vështirë të shkohet për vizitë / në shtëpinë e njeriut.)

Visar Zhiti è uno degli scrittori più importanti della letteratura albanese odierna.
È stato condannato a dieci anni di carcere per le sue “poesie ermetiche e tristi, contro il realismo socialista”. Dopo la caduta dell’impero comunista, ha lavorato nel giornalismo e nella diplomazia, presso l’ambasciata d’Albania a Roma, al Vaticano, a Washington, ed è stato eletto deputato e ministro della cultura nel suo Paese.
L’opera di Visar Zhiti è tradotta in molte lingue. In italiano, tra gli altri, in poesia: La notte è la mia patria; in prosa, i racconti Passeggiando all’indietro e i romanzi Il visionario alato e la donna proibita, Il funerale senza fine e Sulle strade dell’inferno. Visar Zhiti ha ricevuto numerosi premi letterari, anche in Italia, come i Premi Ada Negri, Mario Luzi, La Cultura dei Mari, Premio alla Carriera, ed è membro del PEN Club Italiano.
Ha tradotto in albanese vari poeti italiani, tra cui libri di Mario Luzi e di Sebastiano Grasso, ma anche di altri poeti come Federico Garcia Lorca, Adonis, Yevgeny Yevtushenko e le Preghiere di Santa Madre Teresa.
Vive con la famiglia a Chicago, negli Stati Uniti.

Fotografia in copertina: dal Web